A co by było, gdyby wprowadzono stan klęski żywiołowej?

W związku z pandemią koronawirusa, w krajowej debacie publicznej pojawia się często temat potrzeby wprowadzenia w Polsce stanu klęski żywiołowej. Czym właściwie jest ten stan i jaki ma wpływ na funkcjonowanie państwa i obywateli?

Zgodnie z zapisem Konstytucji Rzeczypospolitej w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

Aby zapobiec skutkom katastrof naturalnych oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

Ważnym skutkiem wprowadzenia stanu nadzwyczajnego jest brak możliwości przeprowadzenia wyborów prezydenckich w czasie jego trwania oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu. Jednocześnie kadencja urzędującego Prezydenta ulega odpowiedniemu przedłużeniu.

Na terenie objętym stanem klęski żywiołowej istnieje możliwość czasowego ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela.

Zakres tych ograniczeń oraz zasady działania organów władzy publicznej określa Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 roku

W czasie trwania stanu klęski żywiołowej działaniami związanymi z zapobieganiem skutkom klęski żywiołowej oraz ich usuwaniem kierują na podległych im obszarach wójt (prezydent, burmistrz), starosta, wojewoda oraz wyznaczony minister. W celu pomocy jednoosobowemu kierownictwu powoływane są na poziomie poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego zespoły reagowania kryzysowego.

Jeśli zajdzie taka konieczność, Minister Obrony Narodowej może przekazać do dyspozycji wojewody pododdziały lub oddziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w celu pomocy w wykonywaniu zadań.

Ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela może one polegać m.in. na:
1) zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców,
2) nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju,
3) nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami
4) całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły,
5) obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych
6) obowiązku poddania się kwarantannie,
10) obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń,
11) dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części,
12) nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów,
13) nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach,
14) zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych,
15) nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się,
16) wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych,
18) ograniczeniu lub odstąpieniu od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika,
19) wykonywaniu niektórych świadczeń osobistych i rzeczowych,

Ograniczenia te nie mogą być stosowane wobec pracowników młodocianych, osób niepełnosprawnych oraz kobiet w ciąży i karmiących.

Mogą również zostać wprowadzone ograniczenia w ruchu lądowym, wodnym i lotniczym oraz ograniczenia w wykonywaniu usług pocztowych lub kurierskich.

Niepodporządkowanie się określonym w ustawie obowiązkom lub złamanie zakazów skutkuje karą grzywny lub aresztu. Rozpoznanie spraw o wykroczenie następuje w trybie przyspieszonym.